sexta-feira, 12 de junho de 2009

Reflexóis sobre el movemento de reivindicación llingüística del gallego-asturiano.

A mediaos dos 70 aparece en Asturias un movemento de reivindicación llingüística y dos nosos rasgos culturales y identitarios en torno á llingua asturiana, que nun s'estenderán al ámbito del gallego-asturiano hasta xa case acabada a década dos 80, qu'aparecerán os primeiros movementos de reivindicación llingüística nel Eo-Navia.
Cua morte del xeneral Franco, y al instaurarse un réxime monárquico parlamentario, y a chamada España das autonomías se desarrollan os distintos Estatutos d'Autonomía, y el novo réxime vei tomando contacto cua pluralidá cultural y llingüística dos distintos territorios, fundamentalmente Cataluña, a Comunidá Autónoma Vasca y Navarra y Galicia, posteriormente tamén Isllas Baleares y País Valenciano. En 1981 apróbase el Estatuto d'Autonomía d'Asturias, nel que nun se recoye del asturiano máis qu'un artículo probe nel que se diz que "el bable ha gozar de protección", del gallego-asturiano nun falaran as nosas lleis hasta 1998, condo na Llei d'Uso y Promoción del Bable/Asturiano especifícase qu'el gallego-asturiano ha ter a mesma defensa, protección y promoción nos territorios unde se fala qu'el asturiano nel resto d'Asturias. Primeiro d'eso, en 1996 crearáse a Secretaría Llingüística del Navia-Eo (dentro del Academia da Llingua Asturiana) y inda d'antias, de 1993, data a Proposta de normas ortográficas y morfolóxicas del gal(l)ego-asturiano, publicadas outra volta nel 2007 como Normas ortográficas del gallego-asturiano, xa con caracter normativo.
Durante todo este tempo a demanda da sociedá asturiana, d'un y outro llao del Frexulfe, foi a oficialidá d'estas dúas llinguas. Agora ben, tamén hai que dicir que de más pr'alló del Frexulfe son muitos os que desconocen a esistencia d'úa llingua propia d'Asturias que nun seña el asturiano, anque cadaldía a xente da Asturias que fala asturiano, y con ellos os políticos y tamén aquellos que forman el que podemos chamar asturianismo cultural y político (que por razóis de población obvias son a mayoría del Frexulfe pr'alló) van tomando concencia da nosa realidá llingüística, y tomando posicionamentos filolóxicos, cívicos, políticos... sigún seña a condición de cada ún. Y esos posicionamentos son, a menudo, contradictorios, dende os que defenden qu'os asturianos más occidentales falamos, sen más, gallego, a os que defenden que falamos asturiano, pasando polos que falan de llinguas de transición (ben de veces sen demasiada habilidá pra definir qué queren dicir con "de transición"). Todo esto pol llao filolóxico-político (porque neste siglo XXI todo s'entremece nún).
¿Y dende un punto más estrictamente político ou cívico? Ben, lo certo é que dentro del que podemos chamar asturianismo, mui poucos hai que nun reconozan qu'en Asturias se falan dúas llinguas autóctonas, el asturiano y el gallego-asturinano (que d'un tempo a esta parte hai quen prefire chamar eonaviego), y este gallego-asturiano hai quen lo meterá dentro del gallego y hai quen lo definirá como úa llingua propia (seña ou non de transición). Y dende que partimos d'esta realidá billingüe d'Asturias (trillingüe se contamos col castellano), hai ben de posturas respecto a este trocín d'Asturias y a súa fala, dende qu'as dúas llinguas son propias d'Asturias y tein que tar en pé d'igualdá (cada úa oficial nel sou territorio ou as dúas como llinguas oficiales d'Asturias) hasta os que falan d'úa llingua propia d'Asturias y úa llingua propia del Eo-Navia, esto é úa llingua común a os asturianos (el asturiano) y outra sólo d'ús cuantos (el gallego-asturiano), y polo tanto al asturiano ye correspondería úa posición distinta á segunda. Eu, personalmente, soi más dos da primeira opción.
Peró se un defecto temos os asturianos, ese é el del grandonismo. Esa capacidá que temos os asturianos de convertir defecto a virtú de sacar peto polo noso, y sobre todo, esa capacidá que temos os asturianos de movernos única y esclusivamente por estímulo-resposta (y esa capacidá, visible en toda Asturias, faise inda más patente nel Eo-Navia). Y esto é que se un gallego tira un pedo (con perdón, que nun pretendo ser soez) en Pontevedra, cheira en Tapia, y ese golor a pedo vei estendéndose por toda Asturias como se el Krakatoa estoupara nun manto de lava-surrio qu'inunda todo, y al final en Peñamellera hai que puer as chirucas pra nun manchar os pés. Y finalmente el Eo convírtese prá xente de Colombres, Uviéu, Xixón, L.lena... núa barreira que nos mantén a salvo dos gallegos y dos sous peligrosos pedo-lava-surrio y dos tanques que poin na llende. Y naturalmente se en Cabanaquinta é importante manter a fronteira definida, ¡cómo nun vei ser importante na Veiga! Y temos a todos os veigueños y taramundeses como auténticos frontermen col AK-47 embaxo del horro.
¿Tou dicindo con esto qu'é úa ilusión falsa qu'haxa gallegos (principalmente pertenecentes al que podéramos chamar galleguismo que queren estender as súas fronteiras hacia el Este? Non. Evidentemente hailos, y ei tán os que dibuxan con tanto tino mapas espansionistas. Pero imos ser serios, el única forma posible de qu'os gallegos (estos seres semi-mitolóxicos) meteran as narices nos nosos asuntos sería con permiso del Principao. Por eso dame muito dolo ver que ese conxunto humano que podemos chamar asturianistas (entre os que m'incluyo eu mesmo) sólo pensan neste trozo d'Asturias en relación á confrontación esistente (porque nun vou ser eu quén negue qu'esiste esa confrontación) con ese outro grupo humano que podemos chamar galleguistas, seguramente tan chíos de virtudes, peró tamén (y atrévome a dicir que mui especialmente) de defectos como nós mesmos. Os gallegos queren apañar un trozo d'Asturias, ¡por dios!, se os vascos nun son a apañar el Condao de Treviño, mesmo que tea en medio d'Araba y esa xente xa manifestóu querer ser vascos, ¿cómo van a apañar os gallegos nada d'Asturias? Os gallegos queren meterse nas nosas escolas, nos nosos Conceyos, nas nosas Administracióis, queren xestionar a nosa realidá llingüística... Sí, d'acordo, queren, peró nun tein as ferramentas llegales pra fello (vamos, que por querer tamén quero eu un yate, peró aguántome).
Penso eu que, sen dicir qu'este outro tema nun seña un problema, el principal problema que temos é el das nosas escolas, unde nas más d'ellas nun s'imparte gallego-asturiano. El da nosa radiotelevisión pública a RTPA, que pagamos cos nosos impostos y qu'esqueice el gallego-asturiano, el da Universidá...
El da Universidá, que merece un capítulo aparte, el da Universidá que desconoce completamente qu'esiste úa llingua neste trocín del mapa. Que, polo tanto, é incapaz d'ofrecer cursos (con créditos, por qué non) a os estudiantes del Eo-Navia (y a os muitos del resto d'Asturias y mesmo de fora que poden tar, que tán, interesaos en conocer a nosa llingua), cursos que tean abertos a toda a población.
Por eso, por favor, esqueizamos d'úa vez el discurso da fronteira y pensemos, pola nosa llingua, nos problemas reales que temos como falantes d'úa llingua minoritaria, minorizada y despoxada de deretos, espoliada na súa propia terra.

Nenhum comentário:

Postar um comentário