domingo, 14 de novembro de 2010

Aranés y gallego-asturiano: a construcción d'un proxecto d'oficialidá.


Escudo de Cataluña, sacao de Falar y Lleer


Escudo del Valle d'Arán, sacao da Wikipedia


El occitano, ou aranés é llingua oficial, xunto col catalán y el castellano nel Valle d'Arán (Lleida), peró a partir del 22 de Setembre d'este ano é tamén llingua oficial en toda Cataluña. Además será a llingua preferencial nel Valle d'Arán, lo que quer dicir que nel Valle d'Arán a llingua na qu'as institucióis han d'espresarse (por defecto) é el occitano.

Cataluña é úa Comunidá Autónoma del Estao español con más de 7 mill. d'habitantes, na que conviven tres llinguas oficiales, dúas autóctonas (que naceron na propia Cataluña), el catalán y el occitano, y úa alóctona (que veu de fora), el castellano. Además úa das súas llinguas autóctonas é a llingua falada en case toda Cataluña, mentres qu'el occitano en Cataluña fálase únicamente nel Valle d'Arán (que tén 10.295 habitantes).



Foto: Lletreiros en aranés (Wikipedia)


Nese sentido se poden fer certos paralelismos con Asturias, se ben hai que salvar certas distancias, xa que frente a os 7 mill. d'habitantes de a Comunidá Autónoma catalana, Asturias supera por pouco el millón d'habitantes. Peró tamén en Asturias conviven tres llinguas, dúas autóctonas (el asturiano y el gallego-asturiano) y úa alóctona (el castellano), anque al contrario de lo que pasa en Cataluña sólo el castellano é oficial.

Como en Cataluña, úa das llinguas é a propia da mayor parte del territorio, el asturiano, mentres qu'el gallego-asturiano fálase namás nun pequeno requeixo d'Asturias, que s'aveza a chamar Eo-Navia (ou Navia-Eo). Nel Eo-Navia viven alrededor d'úas 40.000 personas. Neste sentido tamén hai que marcar úa diferencia entre el Eo-Navia y el Valle d'Arán, pos mentres a población aranesa supón aprosimadamente un 0,14% del total da población catalana, a población eonaviega supón un 4% da población asturiana.



Tanto el gallego-asturiano como el occitano son llinguas eminentemente rurales, mentres qu'el catalán y el asturiano se falan tanto nel campo como na ciudá (se ben nel caso del asturiano el castellano coméu muito terrén nas principales ciudades).

Nas escolas del Valle d'Arán conviven el castellano, el catalán y el occitano, mentres que nas del resto de Cataluña conviven el catalán y el castellano, nun habendo inda presencia da llingua occitana fora del Valle d'Arán. Nas escolas del Eo-Navia conviven el gallego-asturiano y el castellano, peró non el asturiano. Y nas del resto d'Asturias conviven el asturiano y el castellano, peró non el gallego-asturiano. Hai úa diferencia fonda, xa qu'en Cataluña el catalán y el occitano prantíanse como llinguas de comunicación, llinguas vehiculares. Esto é, un neno catalán pode ir a clase de Matemáticas en catalán. En Asturias a presencia das asignaturas de Llingua Asturiana y de Gallego-Asturiano é anecdótica, y nun se dá en todas as escolas, polo qu'a convivencia llingüística nas escolas d'Asturias é muito más úa teoría qu'úa práctica.



Foto: Xa son muitos os conceyos d'Asturias qu'oficializaron a toponimia tradicional. Foto de A Estela.


Foto: En Asturias inda hai conflictos toponímicos. Xarrio (Cuaña), foto propia.


En Asturias el conflicto llingüístico pol qu'os deretos dos falantes de gallego-asturiano y d'asturiano se ven mermados respecto a os deretos dos falantes de castellano parece llonxe de solucionarse, y a demanda da oficialidá das llinguas propias tén xa más de 30 anos.

Condo as personas que demandamos a oficialidá y el cumprimento dos deretos llingüísticos dos asturianos y as asturianas femos un análisis da situación, nun podemos evitar caer na cunta de qu'el tratamento da oficialidá complícase cua esistencia de dúas llinguas autóctonas. El feito de qu'el asturiano seña a llingua propia da mayor parte del territorio, y el gallego-asturiano seña a llingua propia d'úa quinta parte del territorio (úa quinta parte qu'alberga namás al 4% da población) fainos plantiar que se alcanzamos a ver oficializadas as nosas llinguas a xestión de dúas realidades llingüísticas distintas pode ser compricada.

Mentres dalgús demandan a oficialidá del asturiano pra todo el territorio d'Asturias y la del gallego-asturiano namás que pral Eo-Navia (conxuntamente col asturiano), outros demandan qu'el asturiano seña oficial nel sou territorio y el gallego-asturiano nel sou. Esta última visión aporta un problema estra, y é qu'al supuer os eonaviegos namás qu'un 4% da población, el desconocemento da llingua asturiana iba ser un perxuicio mui grande pra trabayar fora del Eo-Navia, nel resto d'Asturias. Y é que, como é evidente, el funcionariao sitúase case todo nel Centro d'Asturias (especialmente na capital).

Este modelo d'oficialidá, na que cada llingua é oficial unde se fala, peró non nel resto da Comunidá, é el que se ven promocionando dende Navarra, unde el vasco goza de certa protección namás que nel norte da Comunidá, peró non nel sur castellano falante (el castellano é oficial tamén nel norte porque é oficial en todo el Estao). Esto supón úa auténtica desconexón administrativa y cultural entre el norte y el sur de Navarra.

En cambeo, el modelo catalán, é el de dúas llinguas oficiales en todo el territorio de Cataluña, y cada úa d'ellas preferencial nel sou dominio. D'este xeito asegúrase el dereto de todos os ciudadanos cataláis a usar a súa llingua (seña el catalán ou el aranés) indistintamente del llugar de Cataluña nel que d'atopen, peró por outro llao nel Valle d'Arán nun se vei promocionar el uso del catalán (lo que feiría que se correra el resgo de qu'el occitano fora sustituído pol catalán), sinón el occitano; y como é evidente nun vas atopar lletreiros en occitano en Barcelona.

Este modelo acoxa un pouco, pos asegura el aprendemento de catalán nel Valle d'Arán peró non el d'occitano nel resto de Cataluña, peró a grandes rasgos é el que podíamos usar en Asturias.

Nun é realmente un invento catalán, pos se nos paramos a pensar é el modelo canadiense, unde coesisten el francés y el inglés, y todos os canadienses acaban conocendo as dúas llinguas, peró cada cuál se promociona nel sou sito.

El movemento de reivindicación llingüística en Asturias tende a nun entrar na polémica da división llingüística que se dá nesta Comunidá. Tanto é asina que muitas veces elúdese debatir sobre a presencia das distintas variedades dialectales del asturiano, a pesar de qu'é un debate que, sobre todo dende os conceyos del Occidente que falan asturiano (éste é un debate, en principio, ayén al gallego-asturiano), se intenta forzar continuamente.

Evadir el debate da diversidá llingüística en Asturias por nun crear divisióis nin fisuras nel movemento de reivindicación llingüística é úa actitú realmente desaconseyable, por nun dicir irresponsable dafeito. Condo úa comunidá llingüística (neste caso dúas, as comunidades de falantes d'asturiano y de gallego-asturiano) reclama a oficialidá y el reconocemento das súas llinguas, tén que ter un discurso de cómo apricar esa oficialidá y esas políticas llingüísticas. Y el discurso nun se pode quedar no inmediato, senón que tén que trascender hasta constituir un discurso pensao pra ser válido a llargo prazo.

É a forma de qu'a oficialidá deixe de ser un lema pra convertirse nun proxecto político.

terça-feira, 9 de novembro de 2010

¡Esta terra é saharaui!


Imaxe da páxina da Universidá de Cantabria (www.unican.es)



España reclama como propio el territorio del Sáhara Occidental en 1884, y en 1900 é condo delimita con Francia os territorios d'esa rexón noroccidental d'África, anque el poder español nun se feirá efectivo hasta muito más tarde.

En 1970 Marrocos y Mauritania xa manifestan un interés aberto d'anesionarse el Sáhara Occidental, y xa a finales da década dos 60 aparecerá el Movemento de Lliberación del Sáhara (Harakat Tahrir, en árabe), que será el xerme del Frente Polisario. El Movemento de Lliberación del Sáhara nace pra reivindicar un Estao saharaui independente d'España, de feito as primeras accióis del Movemento de Lliberación del Sáhara foron contra el Estao español, y as súas primeras represióis veron tamén del Estao español, como pasóu cua manifestación del 17 de xunio de 1970 nel Aaiún, reprimida brutalmente pola Llexón española unde según fontes tanto saharauis como marroquís ou mauritanas houbo entre once y trenta mortos y decenas d'heridos (ver http://es.wikipedia.org/wiki/Bassiri), anque según as fontes españolas foron dous os mortos. Foi a reiz d'esos acontecementos qu'as autoridades españolas torturaron y mataron al líder saharaui Mohamed Sidi Brahim Basir, Basiri.

Hoi, 40 anos despós, a histoira del Sáhara Occidental cambia (parcialmente) de protagonistas, peró é la mesma. As fontes marroquís falan de cinco xendarmes marroquís y un activista saharaui mortos nos últimos acontecementos del Aaiún, anque os medios de comunicación internacionales nun poden entrar nos campamentos instalaos ás aforas da capital (de iure, porque mentres El Aaiún tea ocupao por Marrocos a capital de facto é Bir Lehlu).

Ante a posible, peró inda desconocida (debido al bloqueo informativo) matanza nel Sáhara Occidental, as Nacióis Unidas fain un chamamento pra que nun haxa violencia. As mesmas Nacióis Unidas qu'a finales dos 60 instaron a os Estaos europeos a descolonizar os territorios africanos y, consecuentemente, intaron a España a descolonizar el Sáhara Occidental. As mesmas Nacióis Unidas que crearon a Misión das Nacióis Unidas pral Referéndum nel Sáhara Occidental (MINURSO) que tía que celebrarse nel ano 1992 y que nun chegóu a celebrarse. Esas mesmas Nacióis Unidas nun tein el valor suficiente pra condenar al Reino de Marrocos y impuerye sancióis económicas por invadir a República vecía, y se limitan a pidir que nun haxa violencia, equiparando, implícitamente, a violencia del Exército invasor y os colonos cola posibilidá de qu'el poblo invadido exerza úa resistencia armada.

Úa resistencia armada tanto nos territorios lliberaos como nos territorios ocupaos del Sáhara Occidental nun sólo nun é de ningúa forma condenable, senón que debe de ser apoyado pol Reino d'España, antigua potencia colonial que deixóu el proceso de descolonización inconcluso. Antigua potencia colonial que tén úa ambigüedá incomprensible, por nin reconoce á República Árabe Saharaui Democrática (RASD), nin reconoce abertamente qu'ese territorio é marroquí nin reivindica a súa españolidá. De feito cabería entender qu'hasta qu'el proceso de descolonización del Sáhara Occidental nun termine, debe interpretarse qu'ese territorio sigue formando parte del Reino d'España.

A responsabilidá del Estao español pra col Sáhara Occidental nun é úa custión de solidaridá, nin muito menos de caridá, é úa custión de mera responsabilidá política. España, como antigua potencia colonial, tén el obrigación (tanto moral como llegal) de concluir el proceso descolonizador, proceso que tén que pasar, inevitablemente, pol referéndum nel Sáhara Occidental. Y nese proceso España tén que xugar un papel fundamental, España tén qu'esixir al Reino de Marrocos qu'ese referéndum se faiga cuanto primeiro. Por outra banda, España debe reconocer á RASD (cousa qu'inda nun fexo) y esixir ás Nacióis Unidas que faiga lo preciso pra qu'el referéndum culmine.

Condo un Goberno nun permite qu'os medios de comunicación internacionales se faigan eco del que ta pasando, xa sabemos todos por qué é, xa sabemos qu'os Deretos Humanos tán incumpríndose dafeito.

Peró como vimos nel caso de Basiri, y en muitos outros casos dentro da propia Península Ibérica, nun parece que pral Reino d'España este tipo d'actuacióis contra os deretos Humanos señan condenables.

Se a Primeira Guerra del Golfo tuvo llugar porque Iraq invadíu Kuwait, ¿qué pasa que nun hai reaccióis contra a invasión del Sáhara Occidental que dende 1975 efectúa el Reino de Marrocos? Xinxellamente é incomprensible que tando sitiada a capital d'un país ocupao, nun haxa ningún tipo de condena REAL contra os ocupantes.

Dende aquí, el meu humilde apoyo á RASD, al Frente Polisario y al poblo saharaui.


domingo, 7 de novembro de 2010

Andreu Nin mira pasar l'augua del rigu Moskva.



L'home mira pela ventana
cómo la ciudá vei diliéndose na nueche
nuna harmonía repitida.
Y mira un rigu puercu
que nesti iviernu yá tardíu
dexa baxo les pontes
cachos de xelu gris.
Una vieya y escrita
metáfora de la vida,
piensa,
como l'augua fendiendo la tierra
o una metáfora de la revolución
como l'augua enchendo
siempre'l mesmu rigu.
Ye una ventana
d'una habitación d'hotel
- Hotel Lux, Avenida Tuerskaia-
inhóspita, desarmada
como toles habitaciones d'hotel
d'una Europa rota
onde repítense homes convocando
les pallabres ingrientes de la revuelta.
Y pela mesma ventana
l'home ve una tabierna del Vendrell
travesada poI aire del monte
travesada poles voces de los compañeros
cuando nes meses asperen pan y vino
y ayena al mundu
una rapaza regala la so risa
ayena tamién a les banderes
qu'abandonen les places de Moscú
y pasen pela Avenida Tuerskaia
baxo la ventana pela qu'un home
mira l'aire llimpio del Vendrell
más alIó de les augües puerques
del rigu Moskva.




(Inaciu Llope, del poemariu El combate melancólicu)

http://www.fan-asturies.org/?q=node/44

sábado, 6 de novembro de 2010

Preposiciones deshonestas, Claudio Castillo.

Te haría preposiciones honestas: A ti, ante ti, de ti, desde ti, hacia ti,hasta ti, para ti, por ti. Pero sobre todo, te haría preposiciones dehonestas: Contra ti, en ti, entre ti, y, por qué no, tras de ti.

Claudio Castillo Díaz, "Preposiciones deshonestas", El Espinete, nº 20, Outubre de 2009

quarta-feira, 3 de novembro de 2010

Correr hacia nayundes.


Deixa, nun ye deas más voltas, lo mires como lo mires el final vei ser el mesmo. Y pra eso dá igual que señas rico, probe, búa ou mala persona. El final de todas as vidas é sempre el mesmo: a morte.

Y nun importa cómo queras tapar esa realidá, ta ei. Penso que de seren inmortales probablemente nun ye taríamos buscando todo el día sentido a nosa vida. A nosa vida sería, por sempre, y eso abondaría. Pero como sabemos qu'a nosa vida é, peró mañá vei deixar de ser (a única verdá inexorable), intentamos buscarye un sentido pra consolarnos da morte que ta por chegar.

Sei que pode parecer raro pra daquén da mía edá, peró penso muito na morte. Ou miyor dito, penso muito na mía morte. Ou miyor dito, penso muito nel día da mía morte. Ese día último da vida qu'ha de dotar de sentido (ou de sinsentido) todos os días anteriores.

Y non, nun é un pensamento macabro, nin sinistro, nin me tou fendo mod por tempos. É simplemente que ta ei, y nun pensar nello nun vei fer que nun tea ei (nese sentido a morte é igual de puñetera qu'a vida, y mesmo qu'os políticos).

Y teño esta visión, eu, veyo, mui mui veyo (que lo de morrer novo lo deixo pra os rockeiros), rodeado de xente, ou solo (que nunca nun se sabe), colos meus pensamentos, colos meus días. ¿Aprovetéi a vida? ¿Fixen el que tía que fer? ¿Llevo culpas pral outro llao? (y é qu'a mentalidá cristiano-occidental ta ei, y nun sei se hai más alló, peró culpa haber haberála, que se non sería todo mui fácil).

Eu, repasando os meus días, os meus feitos, ún por ún. ¡Y é qu'a veces nun hai pior xuez qu'ún mesmo!

Y penso na morte nos momentos tristes, y reconozo que nesos momentos me reconforta. Home, nun se nos vaya a pelota tampouco, penso na morte como acontecemento natural, nun teño ganas de "reconfortarme" antias de tempo... Peró é verdá que me reconforta, porque vexo na morte (llonxana y onírica) a resposta a os problemas, porque nun son tales problemas, xa que se van solucionar, anque seña na caxa. Anque por outro llao el consolo nun pode ser compreto (¡a ver se críamos qu'iba ser todo chao!), porque a puñetera concencia ta ei, é como a morte, nun ye podes dar esquinazo. Y hoi, mañá, pasao... podes engañalla, peró tarde ou temprano (y por tarde que seña é sempre demasiao temprano) acaba por garrarte y pasarte a conta. É lo qu'hai, se che gusta ben, se non xa podes ir botándoye zucre.

Y penso na morte nos momentos nos que teño que tomar úa decisión, y penso, el día que morra, ¿arrepentiréime de tomar a decisión que toméi? Avezo a decidir, cadaldía más, qu'os piores errores son os que nun se comenten.

Peró ¡ai amigo!, despós pensas que vas morrer, sí, peró nun vas ser el único (menudo negocio, se non). Y entós pensas qu'os piores errores nun son os que nun cometes, senón os que cometes tu y pagan outros.

Y penso na morte, pra nun variar, condo teño clara a decisión que teño que tomar, y pensar na morte, nel día da mía morte, quero dicir, dame a forza necesaria pra llevar a cabo a mía decisión.

Y penso na morte, pra fello xa vezo, condo nun teño clara a decisión, y entós sei que, despós das dudas, por muito que te pesen, ta a morte, y con ella xa nun hai muito que dudar, ou sí, que sei eu.

Y últimamente, por arre ou por so (más por so que por arre, anque de burros vei a cousa) penso na morte. Y nun sei se xa lo dixen, peró pensar na morte é pensar na vida, porque son as dúas caras da mesma moneda. Y pensando na vida é unde xa atopas el sinsentido, a escuridá, que xa é paradoxa.

Y ves el que vei quedando detrás y inda nun adivinas ben el que vei aparecendo delantre. Y nun che gusta. Hai más en claro detrás que delantre. É como esa película na que pra botar a andar úa llocomotora queimaban nella os vagóis, y xa nun había tren, peró el tren corría hacia nayundes.

Y descrubro, non sen medo, qu'hacia ei corremos.







Hacia nayundes.