quinta-feira, 13 de março de 2014

A necesidá d’un Estatuto Xurídico Especial pá comarca del Navia-Eo ou Entrambasauguas.



Nel mes de decembre del ano 2000 os Socialistas Novos del Navia-Eo - Juventudes Socialistas del Navia-Eo, da mao col Conseyo da Mocedá del Principado d’Asturias y en colaboración cuas asociacióis El Teixo (de Barres, Castripol), Os Castros (de Taramunde) y Asociación San Lázaro das Campas (As Campas, Castripol) y col Academia da Llingua Asturiana, col Plan CEDER Ozcos-Eo y cuas Juventudes Socialistas de Asturias convocaron el Ier Premio de ensayo juvenil “A nosa terra”, unde se pretendía analizar dende úa visión moza a realidá del Eo-Navia.

Peró as espresióis Eo-Navia, Navia-Eo, Terras d’Entrambasauguas, ou outras que quéramos acuñar nun son espresióis tradicionales nel noso territorio, anque si que pode haber un sentimento de ser d’aquí en contraposición a outros territorios. Tampouco forman parte da división territorial d’Asturias, asina administrativamente a Comunidá Autónoma asturiana nun s’establece úa comarca que poda chamarse Eo-Navia, Navia-Eo, Terra d’Entrambasauguas ou el nome que quéramos darye (si esiste úa mancomunidá noroccidental que coincidíu colos conceyos tratados máis el conceyo de Valdés, anque algún Conceyo, como el de Cuaña, salíuse d’ella). Al hora de definir y delimitar qué é el Eo-Navia, as bases del concurso tán dirixidas a xente nova dos conceyos del Eo-Navia; según el criterio das propias bases «La comarca Navia-Eo, o Entrambasauguas, engloba a los 17 concejos más occidentales de Asturias, en concreto San Tirso de Abres, Taramundi, Santa Eulalia de Oscos, Villanueva de Oscos, San Martín de Oscos, Vegadeo, Castropol, Tapia de Casariego, El Franco, Coaña, Boal, Illano, Pesoz, Grandas de Salime, Navia y Villayón. Estos municipios se agrupan bajo unas características culturales, económicas y sociales comunes, marcadas en gran medida por un envejecimiento paulatino de la población, un importante peso en la estructura económica del sector primario y, entre otros rasgos, la presencia lingüística en todo su territorio y en todos los niveles poblacionales del llamado gallgo-asturiano o fala, como elemento vertebrador», anque a pesar del peso que se ye da á cuestión llingüística deixa fóra os conceyos d’Ibias y Ayande, y toma enteros os conceyos de Navia y Villayón (zonas asturiano falantes incruídas).

Personalmente creo qu’el criterio al hora d’escoyer os conceyos que forman parte d’esta comarca é mui acertado y axústase con muito criterio al sentir popular dos que pertenecen a este territorio (que polo demáis, sacando os conceyos de Navia y Villayón, axústase al que foi el Señorío de Castripol), pois anque a llingua ten un peso específico al hora de construir esa identidá, nun é el único criterio que popularmente s’acepta, y anque nos conceyos d’Ibias y Ayande tamén se fale gallego-asturiano, tradicionalmente a xente del resto dos conceyos que tradicionalmente se nomaron con un ambiguo a nosa terra tampouco é que tuveran demasiado en conta estos conceyos xeográficamente máis llonxanos.


Á esquerda, territorio que s'entende como Comarca Navia-Eo nas bases del premio, 
y qu'entendemos qu'é á que se ta refirindo Tangueiro. Á dereta, territorio unde 
se fala gallego-asturiano, vemos que nun coinciden plenamente. 
Abaxo, os conceyos que perteneceron al Señorío de Castripol (en verde)
 y al de Navia (en rosa).


D’este Ier Premio de ensayo juvenil publicáronse nel 2001 os ensayos premiados (el primeiro premio y os tres accésit), d’unde sacamos el testo que presentamos a continuación, A necesidá d’un estatuto xurídico especial pá comarca del Navia-Eo ou Entrambasauguas d’Arturo Álvarez Fernández (máis conocido como Tangueiro, úa persona conocida nel Eo-Navia pola súa participación en distintos movementos culturales y políticos, amén de pola súa lliteratura en gallego-asturiano), prantía a necesidá de xenerar un estatuto propio pral Eo-Navia, al estilo dos qu’operan nel Reino d’España nel Bierzo (dentro da provincia de Lleón) y nel Valle d’Arán (dentro da provincia de Lleida), territorios nos que poderíamos prantiar similitudes y diferencias con respecto al Eo-Navia (anque é un exercicio que nun imos fer agora aquí). Concretamente El Bierzo vei ser posto como el exemplo «más cercano y más esitoso», anque personalmente discrepo sobre a segunda afirmación pois creo que máis esitoso prá súa realidá (abondo distinta da nosa, peró tamén lo é a berciana) foi el del Valle d’Arán, que tamén s’inxerta núa Comunidá Autónoma máis proclive a determinadas políticas (como a política de normalización llingüística, tanto prá llingua occitana del Valle d’Arán como prá llingua catalana del resto de Cataluña).

Quiziabes Tangueiro comete el error de nun concretar nin esbozar qué competencias debera ter esa administración comarcal eonaviega, únicamente podemos presupuer qu’habería competencias llingüísticas, condo reclama qu’«a Secretaría Llingüística del Navia-Eo trabayase na nosa comarca y la dirixise xente acptada pola mayoría del ámbito cultural da comarca», unde creo que se pode ver a idea de qu’a Secretaría Llingüística había ter a sede nel Eo-Navia. Tamén fala de políticas de mocedá al falar d’«d’un Conseyo da Mocedá que colaborase cos esistentes nel resto da nosa comunidá».

Se ben é verdá que nun esboza muito as competencias que tía que ter este organismo, si qu’esprica a necesidá de xenerar este estatuto. Asina hai úa necesidá que poderíamos considerar cultural ou identitaria, peró tamén úa necesidá demográfica y política, xa qu’al hora de fer política territorial a nosa población pesa demasiado pouco frente ás poblacióis del Centro ou d’outras comarcas occidentales, como la del Narcea. Anque nun entra a valorar el sistema de circuscripcióis en Asturias, sí que parece verse úa crítica a un sistema de circunscripcióis que mete nel saco de “circunscripción occidental” conceyos tan estremados xeográficamente, peró tamén en necesidades y características como Tapia ou A Veiga y Muros, Grau ou Somiedu.


 Circunscripcióis electorales d'Asturias.

Outra razón qu’aduce prá necesidá d’un estatuto propio (y que nel que foi sendo el movemento asturianista nel Eo-Navia tuvo sempre peso) é defenderse d’inxerencias gallegas. Máis alló de qu’eu pense qu’esa razón vala ou non pra xustificar un estatuto comarcal eonaviego, si que nun podemos esqueicer qu’é úa razón que tradicionalmente foi esgrimida nel Eo-Navia (anque ésta seña el única proposta por escrito d’un estatuto comarcal, entre os sectores culturales y llingüísticos del Eo-Navia nun é úa cuestión que nel 2000 fora nova, y este tipo d’argumentos en defensa d’un estatuto comarcal téñolos sintido xa antias de que salira á lluz este documento). De feito a simboloxía é daqué no que Tangueiro incide, especialmente na necesidá de non por ter un estatuto propio deixar de ter por propios os símbolos asturianos (bandeira, himno, festas...), anque nun fala se é preciso establecer tamén símbolos asturianos (neste sentido cabe recordar que dende xente cercana á Asociación Abertal salíu úa proposta de bandeira pral Eo-Navia). Tampouco fala de cuál debería ser a sede d’esta realidá administrativa comarcal (a colquera que conoza el Eo-Navia se ye ocurrirá máis d’úa opción, eu propondría as mías opcióis, anque nun vou fello aquí).


 Ésta foi a proposta de bandeira que dende xente
cercana a Abertal se propuxo.

 Anque nunca esistíu úa proposta formal d'outros símbolos, 
como pode ser el escudo, éstas podería ser dúas propostas
heráldicamente aceptable de cómo podería ser escudo del Eo-Navia. A primeria basada nas armas del Señorío de Castripol y as segundas nas del Señorío de Castripol y el Señorío de Navia (xa que Navia y Villayón nunca formaron parte de Castripol).



Hai qu’entender qu’en búa medida tamos ante un testo que se prantía dende el Eo-Navia pral Eo-Navia. Ou miyor dito, que se prantía dende el movemento asturianista del Eo-Navia pral movemento asturianista del Eo-Navia, razón pola que quiciabes nun desenvolve determinadas cuestióis qu’á población en xeneral (especialmente fóra del Eo-Navia) poden pareceryes escuras y pouco claras. Nun se trata d’un proxecto d’Estatuto, que nunca esistíu na nosa terra, sinón d’úa mera reivindicación de qu’este Estatuto Comarcal esista, úa reivindicación qu’en búa midida pode tar bebendo de discursos municipalistas (pra Tangueiro a representación dos ciudadanos nas institucióis comarcales ha ferse a través dos Conceyos, lo que recorda un pouco á representación a través dos Conceyos qu’había na Xunta Xeneral nel Réxime Veyo).

Con esta introducción nun tamos nin defendendo nin atacando a posibilidá de que se xenere un Estatuto Comarcal nel Eo-Navia, xinxellamente presentamos un documento que nos parece de gran valir pr'analizar el Eo-Navia en Asturias, presentando un debate latente entre os sectores asturianistas del Eo-Navia. Sen máis, entramos nel testo que foi publicado nel 2001.







A necesidá d’un Estatuto Xurídico Especial pá comarca del Navia-Eo ou Entrambasauguas.


            Na comarca que forman os decisete conceyos del noroccidente faise claramente necesaria a creación d’un estatuto xurídico especial de características aparecidas a os xa esistentes noutras comarcas del Estao y, se e posible, con úa capacidá competencial más delimitada, lo que nun significa que seña menor.

            Sendo el modelo más cercano y más esitoso el dos vecíos del Bierzo, nun debe ser el noso pretendido estatuto úa copia sin más del berciano, senón que, además d’adaptar el noso estatuto ás peculiaridades propias da nosa terra, temos que ter en conta a posibilidá de miyorar aquelos aspectos que fain más vulnerables al estatuto.

            Así, el noso estatuto nun pode ser un marco xurídico unde a efectividá nel sou campo competencial dependa ou fluctúe dependendo de que téñamos como representantes na Xunta Xeneral y, muito menos nel noso caso ─y a diferencia del Bierzo─, da esistencia d’un partido comarcal más ou menos forte.

            Se como nel resto del noso país asturiano as forzas políticas nun recoyen en  muitas ocasióis as necesidades qu’el pueblo esperimenta, ta claro qu’a representatividá que debemos ter na Xunta Xeneral nun pode deixarse al xuicio das diferentes agrupacióis políticas.

            Mui al contrario, deberíamos contar con un número de representantes na cámara asturiana qu’aseguren el que s’ouguisen as peculiares necesidades da nosa comarca, nun sendo como agora, unde os partidos mayoritarios, al hora de configurar as listas de representantes da circunscripción electoral occidental, déixanse levar por criterios electoralistas y de tamaño poblacional, relegando a os nosos posibles representantes a zarrar listas encabezadas por representantes da conca del Narcea oy de conceyos de gran estensión como Valdés ou Tinéu.

Contenido del E.X.E.


            A nosa comarca debería contar dentro d’este marco xurídico coa presencia d’úa cámara comarcal composta polos representantes dos decisete conceyos qu’integran a comarca, además dos representantes da comarca na cámara autonómica. Sería úa cámara territorial d’un funcionamento aparecido al das cámaras das diputacióis en comunidades autónomas pluriprovinciales.

            Un punto prioritario al hora de fer el estatuto ten que ser a protección precisa da Fala y da cultura, das pecularidades culturales da nosa comarca. Esto evitaría, por un lao, as vergonzosas inxerencias da Xunta galega y, por outro, a discriminación que nel futuro pudese sufrir a nosa lingua frente a mayoritaria en Asturias, el asturiano.

            Tamén se presenta imprescindible a posibilidá d’actuar ou acudir ante cualquer sector da administración autonómica dentro da nosa comarca sin que se faga imprescindible el trasladarse hasta a capital pa solucionar temas burocráticos, a nun ser, claro ta, en asuntos unde esto nun poda ser así.

            Fóra d’aquelos aspectos que contribuyan a miyorar a deteriorada situación da nosa comarca y a recoyer as esixencias irrenunciables qu’as nosas peculiaridades culturales y hasta as económicas y xeográficas, el estatuto nun ten qu’estenderse en temas nimios nin en vaguedades que podan levar a interpretacióis confusas, en temas a os qu’a nosa población é sensible, como son a pertenencia inequívoca á comunidá asturiana y a plena aceptación dos símbolos asturianos como símbolos propios tamén da nosa comarca: bandeira, himno, celebracióis, etc.

            Claro tamén ta qu’el E.X.E. nun pode ser por si mesmo a panacea que de golpe vaya solucionar todos os problemas, peró si el motor que tire por un movemento comarcal, nunca oposto al Estatuto d’Autonomía nin ás leis que lo desarrollan, senón completándolo núa comarca d’especiales características na nosa comunidá Autónoma.

            É necesario qu’a Secretaría Llingüística del Navia-Eo trabayase na nosa comarca y la dirixise xente aceptada pola mayoría del ámbito cultural da comarca.

            Tamén se necesitaría a creación d’organizacióis comarcales en todos os ámbitos, nun escluyendo os novos, unde nun taría de más a creación d’un Conseyo da Mocedá que colaborase cos esistentes nel resto da nosa comunidá.

            En ningún caso todas estas pretensióis tein que cortar, senón al contrario, alentar el intercambio, entre falantes del Asturiano y a Fala.

            Todo este entramao que pode parecer mui guapo sobre el papel peró de difícil posta en práctica, será posible ─como en tantas ocasióis─ con úa verdadeira determinación da población y, d’úa clase política que, por desgracia pa todos os asturianos, mui poucas veces ta á altura das demandas que desde a población temos.

            Y este é el verdadeiro reto pa os que pidimos el E.X.E.: fer ver a úa población cansada d’úa clase política que los esqueice que boligar por este estatuto y conseguilo solucionaría en búa parte as demandas que temos na nosa comarca.

            Tamén é un reto, pode que más grande, el convencer a os partidos políticos mayoritarios que, a pesar del noso escaso peso demográfico, a nosa comarca merece contar con este estatuto, p’acabar con históricos agravios y axudar á equiparación en deretos y ─lo qu’é más importante─ en perspectivas de futuro, especialmente nel ámbito cultural, col resto d’asturianos.

            Hai qu’aferse d’ús medios mínimos necesarios y demandaos por úa población como a nosa, con muitas ganas de ver boligar a nosa comarca y tamén el noso país, que nun é outro qu’Asturias.

___


Arturo Álvarez Fernández, “A necesidá d’un estatuto xurídico especial pá comarca del Navia-Eo ou Entrambasauguas”, Ier premio de ensayo juvenil “A nosa terra”.

segunda-feira, 10 de março de 2014

Ás veces.


«Coméime los coyones per detrás».
                              Úa amiga mía.


Ás veces, sólo ás veces,
teño que soportar con dolor
todas as vosas idioteces,
tratar de calmar el terror
que me poducen as vosas voces,
y toda a vergonza ayía,
que case sempre que falades anía
nesta cabeza mía, xa cansada,
                                               cautiva
                                                           desarmada
pola vosa boca sempre chía
de verdades pra vosoutros incuestionables,
                                                                       irreductibles,
                                                                                         indiscutibles.

Ás veces, sólo ás veces,
resultádesme tan temibles
que m’escondo como as avestruces.

Quero manter a pouca cordura que me queda.